Φωτογραφία και νομοθεσία

Η λήψις φωτογραφιών, σε δημόσιες συναθροίσεις, αποτελεί, εδώ καί πολλά χρόνια, ένα «φλέγον ζήτημα», στους «κόλπους» τών φωτογραφικών Ενώσεων, σε όλη την Ευρώπη.

Η νομοθεσία, διαφέρει, από χώρα σε χώρα.

Στην Ελλάδα, η νομοθεσία επιτρέπει, γενικά, την λήψη φωτογραφιών, σε δημόσιους χώρους, ωστόσο, δεν υπάρχει, συγκεκριμένο, νομικό πλαίσιο, σχετικά με τα όρια, καί τις ελευθερίες, τών φωτογράφων. Οποιαδήποτε νομοθεσία, απορρέει από την προστασία τού ατόμου από την «επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα», όπως ορίζει ο νόμος: 2472/1997 τού Συντάγματος.

Σύμφωνα με αυτόν, όποιος βρίσκεται σε δημόσιο χώρο, δεν παύει να έχει το δικαίωμα τής ιδιωτικότητάς του. Έτσι, μια πολιτική διαδήλωση, που φανερώνει τις πεποιθήσεις τών παρευρισκομένων, αποτελεί ένα «λεπτό ζήτημα», για τον φωτογράφο.

Από την άλλη, η απαγόρευση φωτογράφισης μιάς διαδήλωσης είναι «αντιδημοκρατική», εφ’ όσον αποτελεί περιορισμό τής ελευθεροτυπίας.

Ένα, ακόμη, «λεπτό ζήτημα», που σχετίζεται με τις διαδηλώσεις, είναι το κατά πόσον επιτρέπεται η φωτογράφισις τών αστυνομικών, εν ώρα εργασίας. Γενικά, το Σύνταγμα επιτρέπει την φωτογράφιση τών αστυνομικών κτηρίων.

Βέβαια, αυτό δεν συμβαίνει παντού. Τον περασμένο Δεκέμβριο, η Ισπανική Βουλή ψήφισε νόμο που απαγορεύει την φωτογράφιση αστυνομικών, ενώ, αυτό, έχει απαγορευτεί, εδώ καί έναν χρόνο, στην Ουγγαρία.

Οι δύο, αυτές, περιπτώσεις, σε συνδυασμό, «απειλούν» το επάγγελμα, αλλά καί την σωματική ακεραιότητα τών φωτορεπόρτερς, εφ’ όσον, οι φωτογραφίες τους, μπορούν να αποτελέσουν αποδεικτικό στοιχείο, τόσο για τις βιαιοπραγίες τών ακραίων διαδηλωτών, όσο καί γιά την «κατάχρηση εξουσίας», από την πλευρά τής Αστυνομίας. Δεν είναι λίγα τα περιστατικά βίας, κατά τών φωτογράφων, στη χώρα μας, επιβεβαιώνοντας πως, τόσο οι φωτογράφοι, όσο καί οι δημοσιογράφοι, «ΜΑΤώνουν».

Την λύση, ίσως, έρχεται να δώσει ο «Κώδικας Δεοντολογίας» τών φωτογράφων.

Μεταξύ άλλων αναφέρεται:

“Σε κάθε περίπτωση φωτογράφησης εκδηλώσεως, δημοσίου ενδιαφέροντος, οι φωτογράφοι πρέπει, προηγουμένως, να ζητούν την «άδεια φωτογράφησης» από τούς αρμοδίους, κατόπιν επιδείξεως τής επαγγελματικής τους ταυτότητος. Η χρήση, αυτής τής ταυτότητος, πρέπει να είναι αυστηρά προσωπική, από τον φωτογράφο, κάτοχο τής επαγγελματικής,  τών φωτογράφων, ταυτότητος.”

Ωστόσο, η λήψις φωτογραφιών, σε δημόσιους χώρους, δεν έγκειται μόνο στο πεδίο τής ενημέρωσης.

Η «φωτογραφία δρόμου», όπως είναι γνωστή, αποτελεί κλάδο τής Φωτογραφικής Τέχνης, ως καλλιτεχνικής ενασχόλησης. Τα τελευταία χρόνια, όλο καί πιό πολλοί, ερασιτέχνες φωτογράφοι, ασχολούνται με το, συγκεκριμένο, είδος φωτογραφίας. Το «παν» (πρώτο, κύριο, χαρακτηριστικό), στην «φωτογραφία δρόμου», είναι το ανθρώπινο, ή, το έμψυχο, στοιχείο. Διαφορετικά, δεν μπορεί να χαρακτηριστεί: «φωτογραφία δρόμου».

Το δεύτερο, κύριο, χαρακτηριστικό, είναι: η «φυσικότητα». Ένας «φωτογράφος δρόμου», δεν «στήνει», ποτέ, τα «αντικείμενά» του!

Έτσι, με άλλα λόγια, ο ορισμός τής φωτογραφίας, είναι: «Η αποτύπωση τής στιγμής, τού απροόπτου, τού ενδιαφέροντος».

Ο φωτογράφος, λοιπόν, έχει να κάνει, αποκλειστικά, με ανθρώπους, τούς οποίους «πλαισιώνει» το κατάλληλο τοπίο. Ειδικά, στην περίπτωση αυτή, δεν υπάρχει, κανένας, απολύτως, νόμος.

Μία παράμετρος, που περιορίζει, αυστηρά, τούς φωτογράφους, καί αποτελεί, ταυτόχρονα, ένα θέμα, στο οποίο υπάρχουν αυστηρές κυρώσεις, είναι η φωτογράφησις παιδιών. Οι περιορισμοί, εδώ, απορρέουν από την προστασία τής παιδικής ηλικίας.

Καί, γι’ αυτή την περίπτωση, ο «κώδικας δεοντολογίας» τών φωτογράφων, αναφέρει:

“Σε περιπτώσεις φωτογραφήσεων σε σχολικό περιβάλλον, απαγορεύεται η φωτογράφησις τών μαθητών, χωρίς την άδεια τών σχολικών αρχών… Οι φωτογράφοι δεν πρέπει να δίνουν -ως κίνητρο, για τις φωτογραφήσεις που επιδιώκουν- αμοιβή σε ανηλίκους, προκειμένου να παρουσιάσουν έργο, σχετικό με την οικονομική τους κατάσταση, ούτε στους γονείς, ή, τούς κηδεμόνες αυτών, γιά τον ίδιο σκοπό, εκτός καί αν, προφανώς, πρόκειται γιά το συμφέρον τών φωτογραφιζομένων παιδιών.”

Συμπερασματικά, πέρα από τον νόμο: 2121/93, περί «πνευματικών δικαιωμάτων», δεν υπάρχει, επίσημος, κανονισμός, γιά την λήψη φωτογραφιών, σε δημόσιους χώρους.

Οποιοιδήποτε περιορισμοί, απορρέουν από τα δικαιώματα στην ιδιωτικότητα, καί την προσωπικότητα, τού ατόμου, ενώ, οποιεσδήποτε ελευθερίες, συμπεριλαμβάνονται, με «θολές γραμμές» στα δικαιώματα τού Τύπου.

Ένα ζήτημα, ωστόσο, που χρήζει «κοινωνιολογικής ανάλυσης», είναι το γεγονός πως, ενώ η Τεχνολογία, καί το Διαδίκτυο, έχουν προσβάλλει την ιδιωτική ζωή τών ανθρώπων (καί, μάλιστα, παρά τη θέλησή τους), οι άνθρωποι, δεν είναι, ακόμη, εξοικειωμένοι με το να φωτογραφηθούν στον δρόμο, με πολλούς, μάλιστα, να θεωρούν πως, η φωτογραφία με το πρόσωπό τους, που θα τραβηχθεί από έναν άγνωστο, καί όχι το «ανέβασμα» μιάς φωτογραφίας τους, στα «μέσα κοινωνικής δικτύωσης», ειναι που μπορεί, ενδεχομένως, να προσβάλλει την προσωπικότητά τους!

Όπως καί να έχει, τα δικαιώματα, καί οι υποχρεώσεις, τού φωτογράφου, τουλάχιστον στην Ελλάδα, είναι ένα ζήτημα που δημιουργεί εντάσεις, όχι μόνον στους επαγγελματίες, αλλά καί στην κοινωνία γενικότερα.

Για τον ΕΟΕ

Ευαγγελία Αρβανιτίδου, δημοσιογράφος